Pioniers, verhalenvertellers, wereldverbeteraars: ontwerpers Maartje Dros en Eric Klarenbeek zijn het allemaal. Samen vormen ze Studio Klarenbeek & Dros – Designers of the Unusual. Vanuit hun werkplaats in Zaandam werken ze aan uiteenlopende projecten, waarin biodesign centraal staat. Schimmels, wieren en algen, maar ook lokale afvalstromen vormen de basis voor baanbrekende producten.

Redactie: Natasja Admiraal | Fotografie: Joke Schut

Maartje Dros en Eric Klarenbeek zijn zowel zakelijk als privé partners. Sinds hun afstuderen aan de Design Academy Eindhoven als vormgevers werken ze samen. Ze combineren hun succesvolle designstudio met de zorg voor hun drie kinderen. Hun werk is conceptueel en vernieuwend: het begeeft zich op het snijvlak van natuur en (bio)technologie. ‘We zijn altijd op zoek naar the next thing, naar manieren om een stap voorwaarts te maken’, zegt Klarenbeek. ‘Van opdrachtgevers krijgen we steeds meer vertrouwen om die punten op de horizon na te jagen. Om nieuwe paden te verkennen richting een biobased economie.’

Grenzen verleggen
Makkelijk te bewandelen paden zijn dat niet. Met hun grensverleggende ideeën lopen Klarenbeek en Dros dikwijls tegen uitdagingen aan. Of ze zijn ‘tien stappen voor’ op het initiële vraagstuk. Zo trok de gemeente Zaanstad hen aan voor de herontwikkeling van de wijk Kogerveld. Het creëren van veiligheid en protectie van bedrijfsgebouwen stond hierbij centraal. ‘Maar in dit gebied wonen óók mensen, er zitten broedplaatsen, scholen en een ziekenhuis vlakbij. Het project had dus een sterk sociaal karakter. Daarnaast wilden wij grenzen verleggen, door alles biobased te doen. In en nabij Kogerveld zitten veel fabrieken: Honig, Lassie. En naast onze studio zit een cacaofabriek. We zagen direct kansen om gebruik te maken van de plantaardige reststromen van deze bedrijven, denk aan schillen van de cacaoboon die niet worden gebruikt.’

Lokaal en circulair
De volgende stap is: hoe krijg je iedereen mee in dit verhaal van circulariteit en lokaliteit? Klarenbeek en Dros bundelden de kwaliteiten en krachten van lokale ondernemers. Ze verzamelden reststromen uit de Kogerwijk en verwerkten die tot nieuwe ontwerpen. ‘Van gerecycled industrieel plastic maakten we plantenpotten en bankjes. En we produceerden een nieuwe tegel met gerecycled beton. Alles vanuit het principe van de circulaire economie.’ Ja, de ontwerpers zijn heel ‘hands-on’. Ze maken gebruik van zelfgebouwde printers. En ze ontwikkelen hun eigen materialen waar mensen op een verantwoorde manier mee kunnen werken. Lokaliteit staat daarbij voorop. ‘Wij willen onderzoeken hoe je, als tegenhanger van de grote bedrijven, ook kleine productieketens kunt opzetten in je eigen omgeving.’

The Mycelium Chair
Als eersten ter wereld ontwikkelden Klarenbeek en Dros een 3D-printer voor levende schimmels, waar zij  The Mycelium Chair mee printen. Tot die tijd waren de grondstoffen voor 3D-printen voornamelijk plastics. ‘Mycelium speelt een steeds grotere rol in het productielandschap. Nederland telt intussen zo’n zeven grote myceliumbedrijven.’ Klarenbeek en Dros zijn voorlopers in deze nieuwe revolutie, door in te zetten op computergestuurd design. ‘Onze eerste myceliumstoel kweekten wij samen met een boer die eetbare paddenstoelen verkocht. Deze boer is inmiddels helemaal ‘om’. Hij richt zich nu uitsluitend op het kweken van materialen. Zo kweekt hij nu een leervervanger waar modebedrijven als Stella McCartney en Adidas gebruik van maken.’

Centre Pompidou 
Recent werd The Mycelium Chair van Studio Klarenbeek & Dros opgenomen in de permanente collectie van Centre Pompidou in Parijs. Hoe belangrijk is die internationale erkenning voor het designduo? Klarenbeek: ‘Heel belangrijk. Toen ik klein was kwam ik al in Pompidou, en dan hangt jóuw stoel daar ineens aan de voorgevel! Echt wel kicken.’ Een foto van het ontwerp werd als beeldmerk voor een tentoonstelling gebruikt en hing door heel Parijs. Het designduo heeft een speciale connectie met Frankrijk; Dros is half Frans. ‘Onze grootste drijfveer is dat we streven naar een andere manier van leven en maken. Naar een betere wereld. En ja, natúúrlijk heb je meer kans om serieus te worden genomen als je een breed publiek bereikt. Daar helpen grote namen als Centre Pompidou zeker bij.’

Belangrijke ommekeer
De aankoop van The Mycelium Chair door zo’n toonaangevend instituut markeert volgens het designduo ook een ommekeer in het aankoopbeleid van musea. Voorheen kochten musea nooit biobased producten aan. Alles was geënt op materialen die hun waarde behouden als investering, zoals brons en koper. Dat Pompidou dit als eerste wél aandurfde, is voor hen misschien wel de grootste erkenning voor het belang van biobased materialen. Klarenbeek en Dros waren als designers ook betrokken bij The Growing Pavillion. Een tijdelijk paviljoen dat volledig gemaakt is van biobased materialen. Hier ontwierpen en begeleidden ze de toepassing en productie van de buitengevel, opgebouwd uit panelen gekweekt uit paddenstoelen. Het project werd gelanceerd tijdens Dutch Design Week en herbouwd tijdens de Floriade Expo 2022.

Het maakbare landschap
Waar komt die vernieuwingsdrang vandaan? Klarenbeek heeft hier wel een idee over. ‘Ik ben geboren in Amsterdam en groeide op in Almere, een artificieel eiland. Het idee van ‘het maakbare landschap’ vind ik heel interessant. Het zit in het DNA van Nederland om zo met onze omgeving om te gaan. Dat je een landschap kunt vormen en naar eigen hand kunt zetten. Daarbij heb je met allerlei factoren te maken: ecologie, natuur én mensen. Terugkijkend is de aanleg van Almere één groot sociaal experiment geweest. Inmiddels is een hele generatie hier opgegroeid. Ik heb wijk na wijk zien verrijzen in mijn jeugd. Dat heeft me gevormd: ontwikkelingen kunnen in mijn ogen nooit snel genoeg gaan. Nu wonen we met onze drie kinderen in Zaanstad. En vergeleken met Almere gaat alles hier véél trager.’

Eilandmentaliteit
Dros heeft een heel andere achtergrond. Zij is opgegroeid op Texel, in een ‘verschrikkelijk saai dorp’. Een dorp waar je alles wat je wilt doen zélf moet vormgeven. Het idee van verantwoordelijkheid nemen zat er dus al vroeg in. ‘Zelfredzaamheid staat hoog in het vaandel op een plek waar de mogelijkheden beperkt zijn: als je niets doet, gebeurt er ook niets. En je kunt overal op aangesproken worden. Je doet de dingen nooit alleen.’ Texel is, zoals elk eiland, heel begrensd. Ergens best overzichtelijk, vindt Dros. Het heeft ertoe geresulteerd dat ze heel nieuwsgierig is. Nooit afwacht tot anderen iets oppakken, maar eerder een initiator is. ‘Misschien dat de leegte waar je op Texel door omringd bent ook ruimte bood voor fantasie en creativiteit.’

Vogelvluchtperspectief
Klarenbeek en Dros halen hun modulaire vazen tevoorschijn. ‘Kijk, je kunt ze als Lego in elkaar puzzelen’, demonstreren ze. De vazen zijn 3D-geprint met biopolymeren op basis van algen en zeewier, het resultaat van jarenlang onderzoek. De grondstof van deze nieuwe plasticvervangers wordt gekweekt in zee, door middel van ‘het nieuwe boeren’, ook wel zeebouw genoemd. ‘Landbouw verschuiven naar zeebouw heeft implicaties. We werken dan ook nauw samen met de eerste zeeboeren, wetenschappers, maar ook met vissers. Zíj staan immers met hun voeten in het water, hebben kennis van wat er gebeurt op zee en kunnen in grote getallen denken. Wij laten ons vaak sturen door een idee. Door alle partijen te betrekken bij dit soort vraagstukken krijgen we sneller een vogelvluchtperspectief op de zaak.’

Makers én denkers
Is samenwerken als partners een zegen of een vloek? En hoe is de verdeelsleutel tussen hen tweeën? Klarenbeek: ‘Maartje is een verbinder. Zij is degene die bij een project zegt: wacht eens, hoe betrekken we die en die erbij? Ik ben meer een productiemens, die graag in de modder staat. De technicus of geek die wil dat de code klopt. Maar we zijn allebei makers én denkers. We gaan altijd samen de discussie aan op alle fronten binnen het bedrijf en hebben evenveel inbreng.’ Dat hun karakters zo verschillend zijn, helpt ook. Dros: ‘Eric is meer van details, ik van de grote lijnen. Daarin vullen we elkaar goed aan. We reflecteren elk vanuit ons eigen gezichtspunt op ieder onderdeel van een project. En we raken nooit uitgesproken.’ Lachend kijken ze elkaar aan: ‘Dat is waarom we nog steeds zo vrolijk samenwerken.’

www.dotunusual.com